Related Articles
Bademcik Apsesi Nedir?
Bademcikler boğazın arka kısmında, her iki yanında yer alan, görüntüsü bademi andıran, oval şekilli ve bir kapsülle çevre dokulardan ayrılan yapılardır. Boğaz bölgesinde bağışıklık sisteminin bir parçası olarak mikroorganizmalara karşı bir bariyer ve savunma işlevi yapan dokular vardır. Bademciklerde bu dokulardan biridir. Lenfatik sisteme ait diğer yapılar gibi bağışıklık sisteminin bir bölümünü oluştururlar. Büyüklükleri kişiden kişiye göre değişir. Bazı kişilerde gözle görülemeyecek kadar küçükken bazı kişilerde birbirine değecek kadar büyüktür. Ergenlik döneminden sonra küçülürler. Temel görevi mikroplarla savaşmak olan bademcikler, mikroplardan etkilenerek kendileri hastalık nedeni olabilir.
Kimlerde Görülür?
Bu hastalıktan en çok 3 ile 15 yaş arasındaki çocuklar etkilenmektedir. 2 yaşın altındaki çocuklarda pek rastlanmaz. Bademcikler çocukluk döneminde aktif olarak çalışır, enfeksiyonlara karşı koruyucu rol oynarlar. Daha az olmakla erişkinlerde ve yaşlılarda görülür. Enfeksiyon hastalıklarının sık görüldüğü kış aylarında daha sık olmakla birlikte her mevsimde görülebilir.
Neden Olur?
Bademcik apsesinin nedeni mikroplardır, bunlar virüsler ve bakterilerdir. Bakteriler çocukluk dönemindeki bademcik iltihaplarının yaklaşık %30 undan, erişkinlikte ise %10 kadarından sorumludurlar. Bademcik apsesine en çok neden olduğu bilinen bakteri Agrubu beta hemolitik streptokok diye adlandırılan halk arasında Beta olarak bilinen bakteridir.
Bademcik İltihabı Bulaşıcı mıdır?
Evet, bu sorun bulaşıcıdır. İltihaba neden olan mikroorganizmlar damlacık ya da temasla sağlıklı insanlara geçer. Bu mikroorganizmalar okullar, kreşler, anaokulları, bakım yurtları, işyerleri, yurtlar gibi toplu yaşamın olduğu alanlarda, havalandırmanın yetersiz olduğu yerlerde kolaylıkla yayılabilir. Hasta bireyin hapşırması, burnunu temizlemesi, öksürmesi ve öpüşme yolu ile vücuda girebilir. Mikroplar enfekte oyuncaklar, kalem, defter, telefon, bilgisayar, TV kumandası, kapı kolu, bardak gibi eşyalarla da hastalık yayılabilir. Bu gereçlere temas sonrası eller yıkanmadan ağız ve buruna götürüldüğünde hastalık bulaşabilir. Bu yüzden özellikle kış mevsiminde hasta kişilerden, kalabalık yerlerden, havalandırmanın yetersiz olduğu alanlardan uzak durulmalı. Havalandırmanın sağlanması,ellerimizin sık yıkanması hastalıktan korunmak için gereklidir.
Bademcik apsesinde neden bakteri ise mikrop bulaştıktan sonra 3-5 gün bulaştırırlar, uygun antibiotik tedavisi başlanırsa bulaştırıcılık 24-48 saat içinde biter. Tedavi edilmezse 2 haftaya kadar uzayabilir.
Hastalığın Belirtileri Nelerdir?
Boğaz ağrısı, ağrı kulaklara ve boyuna vurabilir. Ateş, yutma güçlüğü, boyunda şişlikler görülebilir. Kırgınlık, halsizlik ve eklem ağrıları da görülebilir. İştahsızlık, beslenme bozukluğu, salya, ağız kokusu, seste değişiklik-kısılma, çeneyi zor açma, bulantı-kusma, ishal, vücutta döküntüler, baş ağrısı, burun akıntısı-tıkanıklık, öksürük olabilir.
Boğaz ağrısıyla birlikte burun akıntısı, öksürük, hapşırık varsa virüs kaynaklı olduğunu; yüksek ateş damakta noktasal kanamalar, ilde-vücutta kırmızı döküntüler, boyunda şişlik ise bakteri kaynaklı olduğunu düşündürebilir.
Küçük dilin bir tarafa itiliyor şekilde yumuşak damakta şişlik, çeneyi açmakta zorluk, çenede-boyunda sertlikler, konuşma bozukluğu iltihabın apseleştiğini düşündürür.
Özellikle genç erişkinlerde enfeksiyoz mononükleozis denen virüs kaynaklı ise şiddetli bademcik iltihabı, boyunda ve tüm vücutta lenf bezlerinde şişliler ortaya çıkabilir.
Bazı kişilerde enfeksiyon olmadan görülen bademcikler üzerindeki doğalda bulunan çukurlukların içine yemek ve ölü hücre atıklarının birikmesiyle oluşan krem renkli çökelek kıvamındaki kötü kokulu birikimler iltihapla karıştırılmamalı.
Teşhis Nasıl Konulur?
Muayene yeterlidir. Muayene bulguları apsenin nedeni ve hastalığın derecesi hakkında bilgi verir. Normalde olduklarından daha şiş ve kızarıktırlar. Üzeri genellikle sarı-beyaz renkli iltihapla kaplıdır. Boğaz-yumuşak damakta noktasal kanama odakları, boyunda şişlik olabilir. Fakat bazen sadece muayene ile nedenin bakteri mi virüs mü olduğu tespit edilemeyebilir. Enfeksiyonun derecesini ve nedenini tespit etmek için kan testti yapılması, boğaz kültürü alınması gerekebilir. Bazı merkezlerde kültüre nazaran daha hızlı sonuç veren boğaz sürüntüsü testi de uygulanabilmektedir
Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bademcik iltihabında mutlaka bir hekim tarafından muayene edilmeli. Tedaviyi hekim planlamalıdır. Bademcik iltihabının en sık nedeni olan virüs enfeksiyonları özel bir tıbbi tedaviye gerek duymadan genellikle iyileşir. Virüs kaynaklı enfeksiyonlarda özel durumlar dışında antibiotik kullanılmaz.
Ancak iltihaba bakterinin neden olduğu düşünülüyorsa antibiotik tedavisi gereklidir. Bakteri kaynaklı bademcik iltihabında antibiotikler hastalık süresini kısaltır, bulaşıcılığı azaltır, hastalığın ilerlemesini önler, ciddi komplikasyonların önüne geçer.
Bademcik iltihabı ya da apsesi tedavisinde en sık kullanılan antibiotikler penisilin veya penisilin türevleridir. Penisilin ya da türevlerine alerji varsa başka antibiotikler başlanır. Antibiotik tedavisine başlandıktan 48 saat sonra rahatlama başlar. Hastalık belirtileri ortadan kalksa da antibiotikler doktorun önerdiği süre boyunca kullanılmalı. Bazı hastalarda daha uzun süreli veya birden fazla defa antibiotik tedavisi gerekebilir.
Ağrı ve diğer belirtileri rahatlatmak için ateş düşürücüler, ağrı kesiciler, gargaralar ve boğaz spreyleri kullanılabilir. Çocuklar da ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak aspirin verilmemeli, Reye Sendromu denilen ciddi sorunlara yol açabilir. Bol su içilmeli, aşırı sıcak ve soğuk yiyecekler, acı-baharatlı yiyecekler ve gazlı içecekler tüketilmemeli, yumuşak gıdalar alınmalı. Oda havası nemlendirilmeli, sigara, duman, toz ve uçucu kimyasal maddelerden uzak kalınmalı. Hastalık döneminde yatak istirahatine özen gösterilmeli.
Enfeksiyonun şiddetli olduğu durumlarda hasta yeterli sıvı alamıyorsa hastaneye yatırılarak tedavi edilmeli. Enfeksiyonun çok ileri olduğu durumlarda solunum zorluğu ortaya çıkabilir, enfeksiyonun çevre derin dokulara yayılması ile apse oluşabilir, apse gelişmişse boşaltılmalı ve hastalığın daha fazla ilerlememesi için dikkatli şekilde tedavi edilmeli. A grubu beta hemolitik streptokok nedeniyle oluşmuşsa ve uygun şekilde tedavi edilmezse; kalp, eklemler, beyin ve böbrekleri etkileyen ciddi sorunlara neden olan ikincil hastalıklara da neden olabilir. Penisilin grubunun 1940 lı yıllardan sonra kullanılmaya başlanması ile sekonder hastalıkların görülmesi çok azalmıştır. Komplikasyonların önlenmesi için doktor tarafından önerilen süre boyunca (sıklıkla 10 gün)kullanılması gerekir.
Uygun tedavi ile belirtiler 3-4 günde geriler, ama hastalığın tamamen düzelmesi 15 gün sürebilir. Tedaviye rağmen şikâyetlerde artma olursa tekrar doktora görünmek gerekir.
Bademcik İltihabında yapılabilecek Semptomatik Tedaviler
Bademcik iltihabına iyi gelen tedavi yöntemleri şunlardır:
Boğazınızı Yumuşak Tutun:
Bademcik iltihabının verdiği rahatsızlıktan kurtulmak için boğazınızı yumuşatın. Bir bardak sıcak suya bir çay kaşığı limon, bal, tarçın ve bir çorba kaşığı elma sirkesi karıştırarak yudumlayın. Aşağıdakileri de uygulamaları da yapabilirsiniz.
Bitki çayları yudumlayın, çorba için. Sıcak içecekler iyi gelecektir
Sıcak bir banyo yapın.
Bir bardak suda bir çay kaşığı tuz çözerek gargara yapın (yutmayın).
Pastil alın. Ağrı kesici ve yumuşatıcı etki gösterir.
Kuru Havadan Kaçınmalısınız
Bademcik iltihabının hızlı iyileşmesi ve ağrıya neden olmaması için boğazın nemli kalması gerekir. Havası kuru olan ortamlar boğazın nemli kalmasını önler. Klimalar, kışın evlerin ısıtılması gibi etkenler havanın kurumasına neden olur. Bu durumlarda odanızı nemlendirin
Aşağıdaki etkenlere maruz kalmak da bademcik iltihabını şiddetlendirir, uzak kalınmalıdır:
Sigara
Temizlik ürünleri
Banyo kimyasalları
Parfüm, sprey şeklinde kullanılan kozmetik ürünler
Bademcik İltihabında Bitkisel Çözümler
Papaya: İçeriğinde iltihap giderici enzimler sayesinde bademcik iltihabını geçirir.
Serrapeptase: İltihap gidericidir.
Kaygan Karaağaç: ağrı kesici etkilidir. Pastil, çay ve kapsül formu bulunur.
Hint ekinezyası: Ateş, boğaz ve bademcik iltihabı ve soğuk algınlığında kullanılır.
Bademcik Ameliyatı (tonsilektomi):
Bademciklerin cerrahi olarak alınması işlemidir.Antibiotik tedavisinin yaygın olmadığı dönemlerde sıkça yapılan bu ameliyat,günümüzde daha az uygulanmaktadır.Fakat yinede en sık uygulanan ameliyatlardan biridir.
Bademcik Ameliyatı Neden Yapılır?
Sık ve ağır bademcik iltihabı geçirenlerde, solunum ya da yutma güçlüğüne neden olacak kadar büyük bademcikleri olanlarda veya bademcikte tümör şüphesi olan kişilerde
Her yıl 3 ten fazla bademcik iltihabı-apsesi geçirenlerde ve bu enfeksiyonlar hekim tarafından onanmışsa yapılır. Solunum yollarını ve boğazı etkileyen diğer enfeksiyonlardan mutlaka ayırt edilmesi gerekir. Antibiotik kullanamayan, başka hastalıkları bulunan daha önce apse geçirmiş olanlarda ameliyat kararı verilir.
Bademcik Ameliyatı Yöntemleri Nelerdir?
Geçmişte lokal anestezi ile yapılıyordu, günümüzde genel anestezi ile yapılmaktadır. İşlem ortalama 30-60 dakika sürer. Bademciklerin çıkarılması işlemine dayanır. Ameliyat, bıçak, koter, radyofrekans, koblasyon, harmonik bıçak, termal enerji, laser, mikrodebrider gibi çeşitli yöntemlerle yapılabilmektedir. Bu yöntemlerin birbirine herhangi bir üstünlüğü yoktur. En sık kullanılan, sonuçları bilinen yöntem soğuk diseksiyondur. Bu yöntemde bademcikler çıkarılır, kanama durdurulur, yara yeri genelde açık bırakılır. Genellikle günübirlik cerrahi şeklinde yapılır,ameliyat sonrası hasta bir süre takip edilir ve aynı gün taburcu edilebilir.
Ameliyatın Riskleri Var mıdır?
Tüm ameliyatlarda olduğu gibi bademcik ameliyatının da riskleri vardır. Genel anestezinin risklerinin yanısıra, bulantı-kusma, ağrı, ödem, şişlik, solumda zorluk, enfeksiyon, ameliyat alanı ve çevresinde zedelenme gibi durumlar görülebilir. Postop ilk 24 saat ve 1-2 hafta içinde kanamalar olabilir, basit müdahale ile durdurulur, fakat bazen daha ileri müdahaleleri gerektirecek kadar önemlidir. Erişkinlerde kanama olasılığı çocuklara göre daha fazladır. Bu gibi durumlar %3-5 oranında görülür. On beş binde bir ölümle sonuçlanabilir.
Ameliyat Sonrası Neler Yaşanabilir
Ameliyat sonrası ağrı herkeste görülebilir, erişkinlerde daha sık görülür. Ağrı çevre doku ve organlarda hissedilebilir, giderek azalır. Ameliyat sonrası iyileşme 2 hafta kadar sürer. Ses karakteri değişebilir.
Postop sıvı alımı çok önemlidir. İyileşme döneminde kanamaya neden olabilecek sıcak ve katı besinlerden uzak durulmalı, bol sıvı alınmalı, yumuşak gıdalarla beslenilmeli.
Bademcikler alındıktan sonra, doku kalmadıysa bir daha iltihap ve apse gelişmez. Bademcik ameliyatından iki yıl sonra boğaz iltihabı geçirme sıklığı hiç bademciği alınmamış çocuklarla aynı seviyededir.